26.2.14

Γιατί δεν είμαι χριστιανός...


Το θέμα για το οποίο θα σας μιλήσω, είναι το «Γιατί δεν είμαι χριστιανός». Ίσως θα ήταν καλό, πρώτα απ’ όλα να προσπαθήσω να ξεκαθαρίσω τι εννοεί κανείς με τη λέξη «χριστιανός». Χρησιμοποιείται στις μέρες μας με ένα ευρύ νόημα από πολλούς ανθρώπους. Μερικοί άνθρωποι δεν εννοούν τίποτα περισσότερο με αυτή από ένα πρόσωπο που προσπαθεί να ζήσει μια καλή ζωή. Υπό αυτή την άποψη θα πρέπει να υπάρχουν χριστιανοί σε όλες τις σέκτες και τα δόγματα όμως δεν πιστεύω ότι αυτό είναι το πραγματικό νόημα της λέξης, διότι θα προϋπέθετε όλους τους ανθρώπους που δεν είναι χριστιανοί -όλους τους βουδιστές, κομφουκιανούς, μωαμεθανούς κ.λπ.- να μη ζουν μια καλή ζωή.
Δεν εννοώ ως χριστιανό κάθε άνθρωπο που προσπαθεί να ζήσει μια αξιοσέβαστη ζωή σύμφωνα με τα φώτα του. Νομίζω ότι πρέπει να έχεις μια ορισμένη ποσότητα καθορισμένης πίστεως πριν να έχεις το δικαίωμα να αποκαλείς τον εαυτό σου χριστιανό. Η λέξη δεν έχει ένα τόσο καθαρόαιμο νόημα όπως είχε τον καιρό του Αγίου Αυγουστίνου και του Αγίου Θωμά του Ακινάτη. Σε εκείνες τις μέρες, αν ένας άνθρωπος έλεγε πως ήταν χριστιανός, όλοι καταλάβαιναν τι εννοούσε. Αποδεχόσουν μια σειρά από δόγματα που ήταν διατυπωμένα με μεγάλη ακρίβεια, και κάθε μία συλλαβή αυτών των δογμάτων την πίστευες με όλη τη δύναμη των πεποιθήσεών σου.
Τί είναι ένας χριστιανός;
Στις μέρες δεν είναι ακριβώς αυτό. Πρέπει να γίνουμε λίγο περισσότερο γενικόλογοι για το νόημα του Χριστιανισμού. Σκέφτομαι, πάντως, ότι υπάρχουν δύο διαφορετικά στοιχεία που είναι αρκετά θεμελιώδη για κάθε ένα που αποκαλεί τον εαυτό του χριστιανό. Το πρώτο είναι δογματικής φύσης -και για να το κατονομάσουμε θα πούμε ότι πρέπει να πιστεύεις στον Θεό και την αθανασία. Αν δεν πιστεύεις σε αυτά τα δύο πράγματα, δεν νομίζω ότι μπορείς ουσιαστικά να καλείς τον εαυτό σου χριστιανό. Μετά, και κατόπιν τούτου, όπως απαιτεί και η ονομασία, πρέπει να έχεις μια κάποιου είδους πίστη στον Χριστό. Οι μωαμεθανοί, για παράδειγμα, το ίδιο πιστεύουν στον Θεό και την αθανασία, αλλά δεν καλούν τους εαυτούς τους χριστιανούς. Νομίζω πως πρέπει να έχεις τουλάχιστον την πίστη ότι ο Χριστός ήταν, αν όχι Θεός, τουλάχιστον ο καλύτερος κι ο σοφότερος άνθρωπος. Αν δεν πιστεύεις αυτά τα ελάχιστα για τον Χριστό, δεν νομίζω ότι έχεις κάποιο δικαίωμα να αποκαλείς τον εαυτό σου χριστιανό. Φυσικά, υπάρχει και ένα άλλο νόημα που βρίσκει κανείς στον Αλμανάκ του Γουάιτέικερ και σε γεωγραφικά βιβλία, όπου ο πληθυσμός του κόσμου διαιρείται σε χριστιανούς, μωαμεθανούς, βουδιστές, λάτρεις φετίχ, κ.ο.κ. μα με αυτή τη λογική είμαστε όλοι χριστιανοί. Τα γεωγραφικά βιβλία μάς καταμετρούν όλους, αλλά αυτή είναι μια γεωγραφική αντίληψη, την οποία θαρρώ ότι μπορούμε να παραβλέψουμε. Εκ τούτων, εξηγώντας σας το γιατί δεν είμαι χριστιανός, θα πρέπει να δηλώσω δύο διαφορετικά πράγματα: Πρώτον, γιατί δεν πιστεύω στον Θεό και την αθανασία και δεύτερον, γιατί δεν πιστεύω ότι ο Χριστός ήταν ο καλύτερος και ο σοφότερος άνθρωπος, αν και του αποδίδω ένα μεγάλο βαθμό ηθικής καλοσύνης.
Όμως για τις επιτυχείς προσπάθειες των απίστων του παρελθόντος, δεν μπορώ να λάβω ένα τόσο ελαστικό ορισμό του Χριστιανισμού ως αυτόν. Όπως είπα πιο πριν, στις παλιές ημέρες είχε ένα πιο καθαρόαιμο νόημα. Για παράδειγμα, συμπεριέλαβε την πίστη στην Κόλαση. Η πίστη στην αιώνια Κόλαση του πυρός ήταν μια βασική χριστιανική πίστη μέχρι πρόσφατα. Σε αυτήν τη χώρα, όπως γνωρίζετε, σταμάτησε να είναι μια βασική πίστη εξαιτίας της αποφάσεως του συμβουλίου του Privy, και από αυτή την απόφαση διαφώνησαν οι αρχιεπίσκοποι του Καρτέρμπουρι και της Υόρκης όμως σ’ αυτή τη χώρα η θρησκεία μας καθορίζεται από κοινοβουλευτική πράξη, ως εκ τούτου, το συμβούλιο του Privy μπόρεσε και ξεπέρασε τις προσευχές τους κι η Κόλαση δεν ήταν πλέον απαραίτητη για έναν χριστιανό. Κατά συνέπεια, δεν θα επιμείνω στο ότι ένας χριστιανός πρέπει να πιστεύει στην Κόλαση.

Η ύπαρξη του Θεού Το ερώτημα της ύπαρξης του Θεού, είναι ένα μεγάλο και σοβαρό ερώτημα, κι αν δοκιμάσω να το αντιμετωπίσω με κάποιο κατάλληλο τρόπο θα πρέπει να σας κρατήσω εδώ μέχρι την έλευση της βασιλείας (σ.σ.: του Θεού), γι’ αυτό θα πρέπει να με συγχωρέσετε αν το αντιμετωπίσω με έναν μάλλον περιληπτικό τρόπο. Γνωρίζετε, ασφαλώς, ότι η Καθολική Εκκλησία το έθεσε επί τάπητος ως ένα δόγμα όπου η ύπαρξη του Θεού μπορεί να αποδειχθεί από την αναίτια αιτία. Αυτό είναι ένα κάπως σοβαρό δόγμα, αλλά είναι ένα από τα δόγματά τους. Έπρεπε να το εισάγουν, γιατί κάποια στιγμή οι ελευθερόφρονες απέκτησαν τη συνήθεια να λένε ότι υπάρχουν αυτά και εκείνα τα ζητήματα που η κοινή λογική μπορεί να σηκώσει ενάντια στην ύπαρξη του Θεού, αλλά βέβαια γνώριζαν ως ζήτημα της πίστης ότι ο Θεός υπάρχει. Τα επιχειρήματα και οι αιτίες τέθηκαν σε μεγάλη κλίμακα, κι η Καθολική Εκκλησία ένιωσε ότι έπρεπε αυτό να σταματήσει. Εκ τούτου το έθεσαν κάτω, πως η ύπαρξη του Θεού μπορεί να αποδειχθεί από την αναίτια αιτία, και συνέθεσαν ότι θα μπορούσαν να θεωρηθούν επιχειρήματα περί της αποδείξεώς της. Υπάρχουν, φυσικά, μια σειρά από αυτά, αλλά θα λάβω υπ’ όψιν μου λίγα.
Το επιχείρημα της πρώτης αιτίας Ίσως το πιο απλό και πιο εύκολο να εννοηθεί είναι το επιχείρημα της πρώτης αιτίας. Θεωρείται ότι καθετί που βλέπουμε σ’ αυτόν τον κόσμο έχει μιαν αιτία, κι όσο προχωράμε προς τα πίσω στην αλυσίδα των αιτιών όλο και περισσότερο, πρέπει να φτάσουμε σε κάποιο πρώτο αίτιο, και σ’ αυτό το πρώτο αίτιο αποδίδουμε το όνομα του Θεού. Αυτό το επιχείρημα, υποθέτω, δεν έχει πολύ βαρύτητα στις μέρες μας, επειδή, κατ’ αρχάς, δεν είναι ότι ακριβώς ήταν άλλοτε. Οι φιλόσοφοι κι οι άνθρωποι της επιστήμης χρησιμοποιούσαν το αίτιο αλλά δεν έχει σήμερα τίποτα από τη ζωτικότητα που είχε άλλοτε μα εκτός από αυτό, μπορείς να δεις πως το επιχείρημα ότι πρέπει να υπάρχει κάποιο πρώτο αίτιο είναι ένα επιχείρημα που δεν έχει αξία. Ίσως πρέπει να πω ότι, όταν ήμουν νέος, και σκεφτόμουν αυτές τις ερωτήσεις σοβαρά στο μυαλό μου, εγώ ο ίδιος για πολύ καιρό δεχόμουν αυτό το επιχείρημα της πρώτης αιτίας, μέχρι που μιαν ημέρα, στην ηλικία των δεκαοκτώ, διάβασα την αυτοβιογραφία του Τζον Στιούαρτ Μιλ κι εκεί βρήκα αυτή την πρόταση: «Ο πατέρας μου με έμαθε ότι η ερώτηση, ποιός με έφτιαξε, δεν μπορεί να απαντηθεί, επειδή αμέσως επιφέρει την ακόλουθη ερώτηση: Ποιός έφτιαξε τον Θεό;».Αυτή η απλή πρόταση μου έδειξε, όπως ακόμη σκέφτομαι, το σφάλμα στο επιχείρημα του πρώτου αιτίου. Αν καθετί πρέπει να έχει μιαν αιτία, τότε κι ο Θεός πρέπει να έχει μιαν αιτία. Αν μπορεί να υπάρχει κάτι χωρίς καμιά αιτία, θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ο κόσμος-θεός, έτσι δεν μπορεί να υπάρχει καμιά αξία σ’ αυτό το επιχείρημα. Είναι ακριβώς της ίδιας φύσης με την προοπτική των ινδουιστών, ότι ο κόσμος στηρίζονταν πάνω σ’ έναν ελέφαντα, κι ότι ο ελέφαντας στηρίζονταν πάνω σε μια χελώνα κι όταν ρώτησαν:«Και η χελώνα; (πού στηρίζονταν;)», ο Ινδός απάντησε: «Ας αλλάξουμε θέμα».Πράγματι το επιχείρημα της πρώτης αιτίας δεν είναι καλύτερο από αυτό. Δεν υπάρχει λόγος για τον οποίο θα πρέπει να υποθέσουμε ότι ο κόσμος είχε μιαν απαρχή. Η ιδέα ότι τα πράγματα θα πρέπει να έχουν μιαν απαρχή οφείλεται στην έλλειψη της φαντασίας μας. Εκ τούτου, ίσως, δεν χρειάζεται να χάσω άλλο χρόνο πάνω στο επιχείρημα της πρώτης αιτίας.
Το επιχείρημα του φυσικού νόμου Μετά υπάρχει ένα πολύ κοινό επιχείρημα εκ του φυσικού νόμου. Αυτό ήταν ένα αγαπημένο επιχείρημα κατά τη διάρκεια του δέκατου όγδοου αιώνα, ιδίως κάτω από την επίδραση του σερ Ισαάκ Νιούτον και της κοσμογονίας του. Οι άνθρωποι παρατηρούσαν τους πλανήτες που περιστρέφονταν γύρω από τον ήλιο σύμφωνα με το νόμο της βαρύτητας, και πίστευαν ότι ο Θεός είχε δώσει μια διαταγή σ’ αυτούς τους πλανήτες ώστε να κινούνται σύμφωνα με κάποιον τρόπο. Κι αυτός ήταν ο λόγος που αυτό γίνονταν. Αυτή ήταν, φυσικά, μια συμφέρουσα κι απλή εξήγηση που τους έσωζε από το πρόβλημα της περαιτέρω εξέτασης για την ερμηνεία του νόμου της βαρύτητας. Σήμερα εξηγούμε τον νόμο της βαρύτητας με κάποιο σύνθετο τρόπο που εισήγαγε ο Αϊνστάιν. Δεν διατίθεμαι να σας δώσω διάλεξη για τον νόμο της βαρύτητας, όπως ερμηνεύτηκε από τον Αϊνστάιν, διότι αυτό ξανά θα μας έπαιρνε κάποιο χρόνο από κάθε άποψη, δεν έχουμε πλέον το είδος του φυσικού νόμου που είχαμε στο Νευτώνειο Σύστημα, όπου, για κάποιο λόγο που κανένας δεν μπορούσε να καταλάβει, η φύση συμπεριφέρονταν κατά κάποιον ομοιόμορφο τρόπο.
Τώρα ανακαλύπτουμε πως πολλά πράγματα που πιστεύαμε ότι ήταν φυσικοί νόμοι είναι στην πραγματικότητα ανθρώπινες συμβάσεις. Γνωρίζετε πως ακόμη και στο πιο απόμακρο βάθος του αστρικού διαστήματος χρειάζονται τρία πόδια για να συμπληρωθεί μια γιάρδα μήκους. Αυτό είναι, χωρίς αμφιβολία, ένα αξιοσημείωτο γεγονός, αλλά πολύ δύσκολα θα το βάπτιζες φυσικό νόμο. Και πολλά πράγματα που θεωρήθηκαν φυσικοί νόμοι είναι στην πραγματικότητα τέτοιου είδους. Από την άλλη μεριά, εκεί που μπορείς να βρεις τη γνώση για το τι κάνουν πραγματικά τα άτομα, θα δεις ότι υπόκεινται λιγότερο στους νόμους, από όσο οι άνθρωποι νόμιζαν, κι ότι οι νόμοι στους οποίους θα φτάσεις είναι στατιστικές πιθανότητες οι οποίες προκύπτουν τυχαία.
Υπάρχει, όπως όλοι γνωρίζουμε, ένας νόμος σύμφωνα με τον οποίο σαν πετάξεις μια ζαριά θα πετύχεις εξάρες μόνο μια φορά στις τριάντα έξι φορές, κι αυτό δεν το εκλαμβάνουμε ως απόδειξη της ρύθμισης της πτώσης του ζαριού από κάποιο σχεδιασμό αντίθετα, αν κάθε φορά λαμβάναμε εξάρες θα σκεπτόμασταν ότι υπάρχει κάποιο σχέδιο. Οι περισσότεροι νόμοι της φύσης είναι του αυτού ιδίου είδους. Είναι στατιστικές πιθανότητες τέτοιες όπως προκύπτουν από τους νόμους της τύχης κι αυτό μας λέει πως όλη αυτή η ιστορία του φυσικού νόμου είναι πάρα πολύ λιγότερο εντυπωσιακή από ότι ήταν πριν. Εκτός από αυτό, που αναπαριστά την παρούσα κατάσταση της επιστήμης που μπορεί να αλλάξει αύριο, η όλη ιδέα πως οι φυσικοί νόμοι απαιτούν κάποιον νομοθέτη είναι μια σύγχυση μεταξύ φυσικού κι ανθρώπινου νόμου. Οι ανθρώπινοι νόμοι αποδίδονται για να συμπεριφέρεσαι σύμφωνα με κάποιον τρόπο, στον οποίο τρόπο επιλέγεις να συμμορφωθείς ή δεν επιλέγεις να συμμορφωθείς αλλά οι φυσικοί νόμοι είναι μια περιγραφή για το πως τα πράγματα συμπεριφέρονται στην πραγματικότητα, και, αφού δεν είναι τίποτα άλλο παρά η περιγραφή του πως πράγματι είναι, δεν μπορείς να επιχειρηματολογείς ότι κάποιος τους είπε να είναι έτσι, διότι ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι τους είπε, τότε είσαι αντιμέτωπος με την ερώτηση: Γιατί ο Θεός διέταξε μόνο αυτούς τους φυσικούς νόμους και όχι άλλους;
Αν υποστηρίξεις πως το έκανε απλά από την καλή του συμπεριφορά, και χωρίς κανέναν λόγο, τότε θα ανακαλύψεις ότι υπάρχει κάτι που δεν υπόκεινται στο νόμο και έτσι το τρένο του φυσικού νόμου διακόπτεται. Αν πεις, όπως λένε οι περισσότεροι θεολόγοι, ότι ο Θεός είχε κάποιο λόγο για τον οποίο διέταξε τους νόμους να είναι έτσι κι όχι αλλιώς -ο λόγος, φυσικά, είναι η κατασκευή του καλύτερου σύμπαντος, αν και δεν θα σκεφτόσουν ποτέ να το κοιτάξεις, αν υπήρχε κάποιος λόγος για τους νόμους που ο Θεός έδωσε, τότε ο Θεός ο ίδιος υπόκεινται στον νόμο, και συνεπώς δεν κερδίζεις τίποτα εισάγοντας τον Θεό ως διαμεσολαβητή. Έχεις πράγματι έναν νόμο εκτός και προηγούμενο των θεϊκών εντολών, κι ο Θεός δεν εξυπηρετεί τους σκοπούς σου, αφού δεν είναι ο απώτατος νομοθέτης.
Εν συντομία, όλο αυτό το επιχείρημα του φυσικού νόμου δεν έχει καμιά δύναμη από όση είχε παλαιότερα. Ταξιδεύω στον χρόνο κατά την εξέταση αυτών των επιχειρημάτων. Τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται για την ύπαρξη του Θεού αλλάζουν το χαρακτήρα τους καθώς περνά ο χρόνος. Ήταν στην αρχή διαλεκτικά επιχειρήματα που ενσωμάτωναν ορισμένες καθοριστικές σοφιστείες. Καθώς ερχόμαστε στην εποχή μας γίνονται λιγότερο σεβαστά κι όλο και περισσότερο επηρεάζονται από μια ηθική ασάφεια.
Το επιχείρημα του σχεδίου Το επόμενο βήμα μας φέρνει στο επιχείρημα του σχεδίου. Όλοι σας γνωρίζετε το επιχείρημα του σχεδίου: Καθετί στον κόσμο κατασκευάστηκε έτσι ώστε να μπορούμε να ζούμε στον κόσμο, κι αν ο κόσμος ήταν ελάχιστα διαφορετικός δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε σ’ αυτόν. Αυτό είναι το επιχείρημα του σχεδίου. Μερικές φορές λαμβάνει μια παράξενη μορφή για παράδειγμα, λέγεται πως οι λαγοί έχουν άσπρες ουρές, ώστε να είναι εύκολο να τους πυροβολήσεις. Δεν γνωρίζω πως θα αντιλαμβάνονταν αυτή την εφαρμογή οι λαγοί. Είναι ένα επιχείρημα το οποίο εύκολα γίνεται παρωδία. Όλοι σας γνωρίζεται τη σημείωση του Βολτέρου, ότι η μύτη σχεδιάστηκε έτσι ώστε να ταιριάζει στα θεάματα. Αυτή η μορφή της παρωδίας δεν είναι τόσο επιτυχημένη όπως ήταν το δέκατο όγδοο αιώνα, εξαιτίας τού ότι από την εποχή του Δαρβίνου καταλαβαίνουμε πολύ καλύτερα γιατί τα ζωντανά πλάσματα προσαρμόστηκαν στο περιβάλλον τους. Δεν είναι το ότι το περιβάλλον κατασκευάστηκε ώστε να είναι κατάλληλο γι’ αυτά, κι αυτή είναι η βάση της προσαρμογής. Δεν υπάρχει απόδειξη του σχεδιασμού.
Όταν εξετάζεις αυτό το επιχείρημα του σχεδίου, είναι πολύ εκπληκτικό το ότι οι άνθρωποι μπορούν να πιστεύουν πως αυτός ο κόσμος, με όλα τα πράγματα μέσα του, με όλα τα ελαττώματά του, πρέπει να είναι το καλύτερο που ο παντοδύναμος κι ο παντογνώστης ήταν ικανός να κατασκευάσει σε εκατομμύρια χρόνια. Πραγματικά δεν μπορώ να το πιστέψω. Πιστεύεις ότι, αν σου δίνονταν παντοδυναμία και παντογνωσία κι εκατομμύρια έτη στα οποία θα τελειοποιούσες τον κόσμο, εσύ δεν θα κατασκεύαζες τίποτα περισσότερο από Κου Κλουξ Κλαν, τους φασίστες και τον κ. Ουίνστον Τσόρτσιλ; Πραγματικά δεν είμαι τόσο εντυπωσιασμένος με τους ανθρώπους που λένε: «Κοίταξέ με είμαι ένα τόσο τέλειο προϊόν που πρέπει να υπάρχει κάποιο σχέδιο στο σύμπαν.» Δεν είμαι τόσο πολύ εντυπωσιασμένος από την λάμψη αυτών των ανθρώπων. Επιπλέον, αν δεχθείς τους νόμους της επιστήμης, θα πρέπει να υποθέσεις ότι η ανθρώπινη ζωή κι η ζωή γενικά σ’ αυτόν τον πλανήτη θα τερματίσει κάποτε είναι σαν μια σαπουνόφουσκα είναι ένα στάδιο στην παρακμή του ηλιακού συστήματος σε ένα στάδιο της παρακμής θα υπάρχει εκείνη η κατάσταση συνθηκών και θερμοκρασίας κ.ο.κ. που είναι ιδανικές για το πρωτόπλασμα και που υπάρχει ζωή για ένα μικρό διάστημα στην ζωή ολάκερου του ηλιακού συστήματος. Βλέπεις στο φεγγάρι το είδος των πραγμάτων στα οποία η γη τείνει -κάτι νεκρό, κρύο αι άνευ ζωής.
Μου λένε ότι αυτή η άποψη των πραγμάτων είναι μελαγχολική κι οι άνθρωποι μερικές φορές λένε πως αν πίστευαν σε κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσαν να συνεχίζουν να ζουν. Μην το πιστεύετε είναι όλα ανοησίες. Κανένας στην πραγματικότητα δεν ανησυχεί πολύ για το τι πρόκειται να γίνει εκατομμύρια χρόνια μετά από τώρα. Ακόμη κι όταν νομίζουν ότι ανησυχούν πολύ γι’ αυτό, στην πραγματικότητα εξαπατούν τους εαυτούς τους. Ανησυχούν για κάτι πολύ περισσότερο εγκόσμιο όπως για μια δυσπεψία αλλά στην πραγματικότητα κανείς δεν γίνεται δυστυχής από τη σκέψη ότι κάτι πρόκειται να γίνει σ’ αυτόν τον κόσμο, εκατομμύρια χρόνια μετά. Γι’ αυτό, αν κι είναι μια διαδικασία σκοτεινής οπτικής να υποθέσει κανείς ότι η ζωή θα εκλείψει -τουλάχιστον υποθέτω ότι μπορούμε να το πούμε, αν και μερικές φορές όταν ατενίζω τα πράγματα που κάνουν οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ζωή τους, το θεωρώ ως παρηγοριά- δεν είναι τόσο ώστε να καταστεί η ζωή ελεεινή. Απλά και μόνο σε κάνεις να στρέφεις την προσοχή σου σε άλλα πράγματα.

Τα ηθικά επιχειρήματα για την θεότητα Τώρα πάμε ένα στάδιο μακρύτερα· σε εκείνο που θα αποκαλούσα διανοητικό κατήφορο που οι θεϊστές έκαναν στα επιχειρήματά τους και φτάνουμε σε αυτά που ονομάζονται ηθικά επιχειρήματα για την ύπαρξη του Θεού. Όλοι σας γνωρίζετε, φυσικά, ότι υπήρχαν στις παλαιές ημέρες τρία επιχειρήματα για την ύπαρξη του Θεού, τα οποία όλα αναφέρθηκαν από τον Εμμανουήλ Καντ στην «Κριτική της αγνής λογικής» και μόλις εξέθεσε αυτά τα επιχειρήματα ανακάλυψε ακόμη ένα· ένα ηθικό επιχείρημα κι αυτό σχεδόν τον έπεισε. Ήταν σαν πολλούς ανθρώπους στα ζητήματα λογικής ήταν σκεπτικιστής, αλλά στα ζητήματα της ηθικής πίστευε απεριόριστα στα γνωμικά που εμποτίστηκε στα γόνατα της μητέρας του. Αυτό δείχνει αυτό που οι ψυχαναλυτές τόσο πολύ επισημαίνουν -στα απεριόριστα προπύργια που οι αρχικές μας σχέσεις έχουν σε εκείνες τις επόμενες.
Ο Καντ, όπως είπα, ανακάλυψε ένα καινούργιο ηθικό επιχείρημα για την ύπαρξη του Θεού και στις διάφορες μορφές ήταν εξαιρετικά δημοφιλές κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Μια μορφή λέει πως δεν θα υπήρχε λάθος ή σωστό αν ο Θεός δεν υπήρχε. Προς στιγμή δεν ενδιαφέρομαι για το αν υπάρχει μια διαφορά μεταξύ σωστού και λάθους, ή αν δεν υπάρχει καν αυτή είναι ακόμη μια ερώτηση. Το σημείο που με ενδιαφέρει είναι, αν είσαι αρκετά σίγουρος ότι υπάρχει μια διαφορά μεταξύ σωστού και λάθους, γιατί τότε βρίσκεσαι σ’ αυτή την κατάσταση: Εξαρτάται αυτό από τα διατάγματα του Θεού ή όχι; Αν εξαρτάται από τις διατάξεις του Θεού, τότε για τον Θεό τον ίδιο δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ σωστού και λάθους και δεν είναι λοιπόν μια σημαντική αναφορά να λέγεται πως ο Θεός είναι καλός. Αν πρόκειται να πεις, όπως κάνουν οι θεολόγοι, ότι ο Θεός είναι καλός, θα πρέπει μετά να πεις ότι το ορθό και το λάθος έχουν κάποιο νόημα που είναι ανεξάρτητο από τα διατάγματα του Θεού, επειδή τα διατάγματα του Θεού είναι καλά κι όχι κακά, ανεξάρτητα από το απλό γεγονός ότι αυτός τα έφτιαξε. Αν πρόκειται να παραδεχθείς αυτό, τότε πρέπει να πεις ότι όχι μόνο δια μέσω του Θεού το σωστό και το λάθος υπάρχουν, αλλά το ότι είναι στην ύπαρξή τους λογικά πριν του Θεού. Θα μπορούσες, φυσικά, αν σου αρέσει, να πεις ότι υπήρχε μια ανώτερη θεότητα που έδινε οδηγίες στο Θεό που κατασκεύασε αυτό τον κόσμο ή θα μπορούσες να ακολουθήσεις τη γραμμή που μερικοί αγνωστικιστές ακολούθησαν -μια γραμμή την οποία συχνά θεωρούσα εύλογη- ότι στην πραγματικότητα αυτός ο κόσμος που γνωρίζουμε κατασκευάστηκε από τον Διάβολο κάποια στιγμή που ο Θεός δεν κοιτούσε. Υπάρχουν πολλά καλά να λεχθούν γι’ αυτή και δεν με ενδιαφέρει να την απορρίψω.
Η αποκατάσταση της δικαιοσύνης Υπάρχει ακόμη μια πολύ παράξενη μορφή ηθικού επιχειρήματος, που είναι η εξής: Λένε πως, η ύπαρξη του Θεού χρειάζεται για να έρθει η δικαιοσύνη στον κόσμο. Στην μεριά του σύμπαντος που γνωρίζουμε υπάρχει μεγάλη αδικία, και συχνά ο καλός υποφέρει, και συχνά ο κακός προοδεύει, και κανείς δύσκολα γνωρίζει ποιο από τα δύο είναι το πιο ενοχλητικό αλλά αν πρόκειται να έχεις δικαιοσύνη στον κόσμο στο σύνολο θα πρέπει να υποθέσεις ότι μια μελλοντική ζωή θα αποκαταστήσει την ισορροπία της ζωής εδώ στη γη κι έτσι όλοι λένε πως πρέπει να υπάρχει ένας Θεός, κι ότι πρέπει να υπάρχει Παράδεισος και Κόλαση ώστε στο τέλος να υπάρξει δικαιοσύνη.
Αυτό είναι ένα πολύ παράξενο επιχείρημα. Αν κοίταζες το ζήτημα από μια επιστημονική άποψη, θα έλεγες: «Ούτως ή άλλως, γνωρίζω μόνο αυτόν τον κόσμο. Δεν ξέρω για το υπόλοιπο σύμπαν, αλλά μέχρι τώρα, όσο μπορεί κανείς να υποστηρίζει όλες τις πιθανότητες, ένας θα μπορούσε να πει ότι πιθανώς αυτός ο κόσμος είναι ένα καλό παράδειγμα· κι αν υπάρχει αδικία εδώ τότε υπάρχουν οιωνοί πως θα υπάρχει κι αδικία κι αλλού επίσης». Ας υποθέσουμε ότι έχεις ένα καφάσι με πορτοκάλια που είναι ανοικτό κι ανακαλύπτεις όλα τα πορτοκάλια της πάνω σειράς σάπια, δεν θα επιχειρηματολογούσες: «Η κάτω σειρά πρέπει να είναι γερή, για να αποκατασταθεί η ισορροπία». Θα έλεγες: «Πιθανώς όλα τα πορτοκάλια είναι σάπια» κι αυτό είναι πράγματι ότι ένας επιστήμονας θα επιχειρηματολογούσε γύρω από το σύμπαν. Θα έλεγε: «Εδώ σ’ αυτό τον κόσμο βρίσκουμε μια μεγάλη αδικία κι άρα υπάρχει ένας λόγος να υποθέσουμε ότι το δίκαιο δεν κυβερνά τον κόσμο επομένως αυτό συνιστά ένα ηθικό επιχείρημα ενάντια στον Θεό κι όχι υπέρ του».
Φυσικά, γνωρίζω πως τα είδη των πνευματικών επιχειρημάτων για τα οποία σας συζητώ δεν είναι πράγματι ότι πείθει τον κόσμο. Αυτό που πείθει τον κόσμο να πιστεύει στον Θεό, δεν είναι κάποιο πνευματικό επιχείρημα εξ άλλου. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν στον Θεό εξαιτίας του ότι το διδάχτηκαν από την παιδική ηλικία, κι αυτός είναι ο κύριος λόγος. Μετά σκέφτομαι ότι ο επόμενος πιο δυνατός λόγος είναι η επιθυμία για ασφάλεια, ένα είδος συναισθήματος όπου ένας μεγάλος αδελφός υπάρχει για να σε φροντίζει. Αυτό παίζει ένα βαθύ μέρος επηρεάζοντας τους ανθρώπους να πιστέψουν στον Θεό.
Ο χαρακτήρας τού Ιησού Θέλω τώρα να πω, λίγες λέξεις γύρω από ένα θέμα που νομίζω συχνά που δεν νομίζω ότι έχει αρκετά ικανοποιητικά αντιμετωπισθεί από τους ορθολογιστές κι αυτό είναι το ερώτημα για το αν ο Χριστός ήταν ο καλύτερος κι ο σοφότερος των ανδρών. Συχνά θεωρείται δεδομένο ότι όλοι πρέπει να συμφωνούμε ότι έτσι έχουν τα πράγματα. Εγώ δεν συμφωνώ. Νομίζω ότι υπάρχουν ένα σωρό ζητήματα με τα οποία συμφωνώ με τον Χριστό περισσότερο από τους επαγγελματίες χριστιανούς. Δεν ξέρω αν θα μπορούσα να συμφωνήσω με τον Χριστό σε όλα, αλλά θα μπορούσα να συμφωνήσω μαζί του, πολύ περισσότερο από ότι οι περισσότεροι επαγγελματίες χριστιανοί μπορούν. Θα θυμάστε ότι είπε: «39 ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν μὴ ἀντιστῆναι τῷ πονηρῷ· ἀλλ’ ὅστις σε ῥαπίζει εἰς τὴν δεξιὰν σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην·» (Κατά Ματθαίον, κεφ. Ε΄). Αυτή δεν είναι μια νέα παραίνεση ή ένας νέος κανόνας. Χρησιμοποιήθηκε από το Λάο Τσε και τον Βούδα περίπου 500 ή 600 χρόνια πριν τον Χριστό, αλλά δεν είναι ένας κανόνας που στην πραγματικότητα οι χριστιανοί αποδέχονται. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι ο παρών πρωθυπουργός, για παράδειγμα, είναι ένας πολύ σοβαρός χριστιανός, αλλά δεν θα συμβούλευα κανέναν να πάει και να τον χαστουκίσει στο μάγουλο. Σκέφτομαι ότι ίσως βρίσκετε αυτό το κείμενο να εννοείται με ένα συμβολικό νόημα.
Μετά υπάρχει ένα άλλο σημείο το οποίο θεωρώ εξαιρετικό. Θυμάστε πως ο Χριστός είπε, «37 Καὶ μὴ κρίνετε, καὶ οὐ μὴ κριθῆτε·» (Κατά Λουκά, κεφ. Στ΄). Αυτός ο κανόνας δεν νομίζω ότι ήταν δημοφιλής στα δικαστήρια των χριστιανικών χωρών. Γνώρισα στην εποχή μου αρκετούς δικαστές που ήταν πολύ σοβαροί χριστιανοί και κανείς εξ αυτών δεν ένιωσε να κάνει κάτι αντίθετο με τις χριστιανικές αρχές. Έπειτα ο Χριστός είπε, «30 παντὶ δὲ τῷ αἰτοῦντί σε δίδου, καὶ ἀπὸ τοῦ αἴροντος τὰ σὰ μὴ ἀπαίτει» (Κατά Λουκά, κεφ. Στ΄). Αυτός είναι ένας πολύ καλός κανόνας. Ο πρόεδρος σάς υπενθύμισε ότι δεν είμαστε εδώ για να συζητήσουμε για πολιτική, αλλά δεν μπορώ να μην παρατηρήσω ότι οι τελευταίες γενικές εκλογές κρίθηκαν από το πόσο επιθυμητό ήταν το να «ἀπαιτείς τὰ σὰ τοῦ αἴροντος», ώστε κανείς να μπορεί να υποθέσει, ότι οι φιλελεύθεροι κι οι συντηρητικοί αυτής της χώρας αποτελούνται από ανθρώπους που δεν συμφωνούν με τη διδασκαλία του Χριστού, διότι βεβαίως απομακρύνθηκαν με έμφαση σ’ αυτή την περίπτωση.
Έπειτα υπάρχει ακόμη μια εντολή του Χριστού που νομίζω έχει πολύ ενδιαφέρον, μα δε νομίζω ότι είναι πολύ δημοφιλείς ανάμεσα στους χριστιανούς φίλους. Λέει: «21 ἔφη αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· Εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς…» (Κατά Ματθαίον, κεφ. Ιθ΄). Αυτή είναι μια εξαιρετική εντολή, αλλά, όπως είπα, δεν εφαρμόζεται αρκετά. Όλα αυτά είναι, νομίζω, καλά γνωμικά, αν κι είναι λίγο δύσκολο να ζήσεις σύμφωνα με αυτά. Δεν επαγγέλλομαι ότι θα ζούσα εγώ σύμφωνα με αυτά· αλλά, εξάλλου, δεν είμαι εγώ αυτός που θα ’πρεπε να τα εφαρμόσει, ενώ δεν είναι ακριβώς το ίδιο για έναν χριστιανό.
Λάθη στην διδασκαλία τού Ιησού Αποδίδοντας τον έπαινο σ’ αυτά τα γνωμικά, έρχομαι σε ορισμένα σημεία στα οποία δεν πιστεύω ότι κάποιος μπορεί να αποδώσει τη μέγιστη σοφία ή τη μέγιστη καλοσύνη στον Χριστό όπως αυτή περιγράφεται στα Ευαγγέλια· κι εδώ θα μπορούσα να πω ότι δεν ανησυχεί για το ιστορικό ερώτημα. Ιστορικά, είναι αρκετά αμφίβολο αν ο Χριστός υπήρξε πράγματι, κι αν υπήρξε δεν γνωρίζουμε τίποτα γι’ αυτόν, προς τούτο δεν με απασχολεί το ιστορικό ερώτημα, που είναι πολύ δύσκολο. Με ενδιαφέρει ο Χριστός όπως εμφανίζεται στα Ευαγγέλια, λαμβάνοντας την ευαγγελική περιγραφή ως αυτή έχει κι εδώ κάποιος βρίσκει ορισμένα πράγματα τα οποία δεν φαίνονται πολύ σοφά. Κατ’ αρχής, αναμφίβολα νόμιζε ότι η Δευτέρα Παρουσία του θα ελάμβανε χώρα σε σύννεφα δόξας προτού τον θάνατο των ανθρώπων που ζούσαν στην εποχή του. Υπάρχουν μια σειρά από κείμενα που το αποδεικνύουν αυτό. Λέει για παράδειγμα: «ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν, οὐ μὴ τελέσητε τὰς πόλεις τοῦ Ἰσραὴλ ἕως ἂν ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου.» (Ματθαίος, κεφ. Ι΄ )· κι υπάρχουν αρκετά σημεία όπου είναι ξεκάθαρο ότι πίστευε ότι η Δευτέρα Παρουσία του θα συνέβαινε ενώ ορισμένοι από τους τότε ζώντες δεν θα είχαν πεθάνει. Αυτή ήταν η πίστη των πρώτων του μαθητών κι ήταν η βάση της ηθικής του διδασκαλίας. Όταν είπε, «34 Μὴ οὖν μεριμνήσητε εἰς τὴν αὔριον» (Ματθαίος, Στ΄), κι άλλα τέτοια, αυτό συνέβαινε διότι πίστευε ότι η Δευτέρα Παρουσία θα έρχονταν πολύ γρήγορα, κι όλες οι συνηθισμένες ασχολίες δεν είχαν σημασία. Έχω, στη πραγματικότητα, γνωρίσει κάποιους χριστιανούς που πίστευαν ότι η Δευτέρα Παρουσία ήταν επικείμενη. Γνώριζα έναν άνθρωπο που τρόμαζε το εκκλησίασμά του τραγικά λέγοντας του ότι η Δευτέρα Παρουσία ήταν πράγματι επικείμενη, αλλά που παρηγορήθηκε (σ.σ.: το εκκλησίασμα) όταν ανακάλυψε πως αυτός φύτευε δένδρα στο κήπο του. Οι πρώτοι χριστιανοί πραγματικά πίστευαν σ’ αυτήν κι απείχαν από τέτοια πράγματα, όπως το φύτεμα των δένδρων στους κήπους τους, γιατί αποδέχθηκαν από τον Χριστό, την πίστη πως η Δευτέρα Παρουσία ήταν επικείμενη. Από αυτή την άποψη δεν ήταν τόσο ξεκάθαρα σοφός όπως ήταν άλλοι άνθρωποι, και βεβαίως δεν ήταν άνθρωπος ασύγκριτης σοφίας.
Το ηθικό πρόβλημα Μετά καταλήγεις σε ερωτήσεις περί ηθικής. Υπάρχει ένα πολύ σοβαρό μειονέκτημα στο μυαλό μου για τον ηθικό χαρακτήρα του Ιησού κι αυτό ήταν ότι πίστευε στην Κόλαση. Δεν νιώθω ο ίδιος πως οποιοδήποτε πρόσωπο που είναι βαθιά ανθρώπινο μπορεί να πιστεύει στην ατέρμονη τιμωρία. Ο Χριστός σίγουρα όπως περιγράφεται στα Ευαγγέλια πίστευε στην αιώνια τιμωρία κι κάποιος βρίσκει επανειλημμένα μια εκδικητική μανία ενάντια σε εκείνους τους ανθρώπους που δεν άκουγαν το κήρυγμά του -μια συμπεριφορά που δεν είναι ασυνήθιστη στους ιερείς, αλλά που μειώνει την υπέρτατη υπεροχή. Για παράδειγμα δεν βρίσκεις αυτή τη συμπεριφορά στον Σωκράτη. Τον βρίσκεις αρκετά ήπιο κι ευγενικό προς τους ανθρώπους που δεν τον άκουγαν· κι είναι, για το μυαλό μου, πολύ πιο άξιο για έναν σοφό να ακολουθήσει εκείνη τη γραμμή παρά τη γραμμή της αγανάκτησης. Πιθανόν όλοι θα θυμάστε αυτά που ο Σωκράτης έλεγε καθώς πέθαινε και για αυτά που γενικότερα έλεγε στους ανθρώπους που δεν συμφωνούσαν μαζί του.
Θα δείτε τον Χριστό στα Ευαγγέλια να λέγει «Γεννήματα ἐχιδνῶν, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπὸ τῆς μελλούσης ὀργῆς;» (Ματθαίος, κεφ. Γ΄ 7). Αυτό λέγονταν σε εκείνους που δεν άρεσε το κήρυγμα του. Δεν είναι, κατά την άποψή μου, ο καταλληλότερος τόνος κι υπάρχουν πολλά τέτοια γύρω από την Κόλαση. Υπάρχει, φυσικά, το γνωστό κείμενο για το Άγιο Πνεύμα: «29 ὃς δ’ ἂν βλασφημήσῃ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, οὐκ ἔχει ἄφεσιν εἰς τὸν αἰῶνα, ἀλλ’ ἔνοχός ἐστιν αἰωνίου κρίσεως» (Κατά Μάρκον, κεφ. Γ΄). Αυτό το κείμενο προκάλεσε μια απερίγραπτη δυστυχία στον κόσμο, για όλους εκείνους τους ανθρώπους που έπραξαν την αμαρτία κατά του Αγίου Πνεύματος και που νόμιζαν ότι δεν θα τους συγχωρηθεί ούτε στον παρόντα ούτε στον επόμενο αιώνα. Πραγματικά δεν νομίζω ότι ένας άνθρωπος με έναν ορθό βαθμό καλοσύνης στη φύση του, θα μπορούσε να βάλει τέτοιου είδους φοβίες και τρόμους στον κόσμο.
Μετά λέει ο Χριστός: «41 ἀποστελεῖ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ, καὶ συλλέξουσιν ἐκ τῆς βασιλείας αὐτοῦ πάντα τὰ σκάνδαλα καὶ τοὺς ποιοῦντας τὴν ἀνομίαν, 42 καὶ βαλοῦσιν αὐτοὺς εἰς τὴν κάμινον τοῦ πυρός· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων.» (Κατά Ματθαίος, κεφ. Ιγ΄)· και συνεχίζει για τον κλαυθμό και τον τριγμό των οδόντων. Συνεχίζει στο ένα εδάφιο μετά στο άλλο κι είναι πρόδηλο στον αναγνώστη ότι υπάρχει ενός είδους ευχαρίστηση στην ενατένιση του κλαυθμού και του τριγμού των οδόντων, ειδάλλως δε θα επαναλαμβάνονταν τόσο συχνά. Έπειτα όλοι σας, φυσικά, θα θυμάστε για τα πρόβατα και τα κατσίκια· πως στην Δευτέρα Παρουσία θα μοιράσει τα πρόβατα από τα κατσίκια και θα πει στα κατσίκια: «πορεύεσθε ἀπ’ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον» (Ματθαίος, κεφ. Κε΄). Συνεχίζει «46 καὶ ἀπελεύσονται οὗτοι εἰς κόλασιν αἰώνιον». Μετά ξαναλέει «43 καὶ ἐὰν σκανδαλίζῃ σε ἡ χείρ σου, ἀπόκοψον αὐτήν· καλόν σοί ἐστι κυλλὸν εἰς τὴν ζωὴν εἰσελθεῖν, ἢ τὰς δύο χεῖρας ἔχοντα ἀπελθεῖν εἰς τὴν γέενναν, εἰς τὸ πῦρ τὸ ἄσβεστον, 44 ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται.». Το επαναλαμβάνει ξανά και ξανά επίσης. Πρέπει να πω ότι πιστεύω ότι όλο αυτό το δόγμα, της Κόλασης ως τιμωρία για την αμαρτία, είναι ένα απάνθρωπο δόγμα. Είναι ένα δόγμα που έφερε απανθρωπιά στον κόσμο κι έδωσε στον κόσμο γενιές από απάνθρωπα βασανιστήρια· κι ο Χριστός των Ευαγγελίων, αν τον λάβεις όπως τα χρονικά τον εξιστορούν, πρέπει βεβαίως να θεωρηθεί μερικά υπεύθυνος γι’ αυτό.
Υπάρχουν άλλα πράγματα μικρότερης σημασίας. Υπάρχει το παράδειγμα των γουρουνιών των Γαδαρηνών, όπου δεν ήταν τόσο καλός προς τα γουρούνια βάζοντας τους δαίμονες μέσα τους και κάνοντάς τα να τρέξουν κάτω στον λόφο και μέσα στη θάλασσα. Πρέπει να θυμηθείτε πως ήταν παντοδύναμος και πως μπορούσε να διώξει απλώς τα δαιμόνια· αλλά διάλεξε να τα στείλει μέσα στα γουρούνια. Μετά υπάρχει η παράξενη ιστορία με τη συκιά που πάντοτε με μπέρδευε. Θα θυμάστε τι έγινε με τη συκιά. «12 Καὶ τῇ ἐπαύριον ἐξελθόντων αὐτῶν ἀπὸ Βηθανίας ἐπείνασε· 13 καὶ ἰδὼν συκῆν ἀπὸ μακρόθεν ἔχουσαν φύλλα, ἦλθεν εἰ ἄρα τι εὑρήσει ἐν αὐτῇ· καὶ ἐλθὼν ἐπ’ αὐτὴν οὐδὲν εὗρεν εἰ μὴ φύλλα· οὐ γὰρ ἦν καιρὸς σύκων. 14 καὶ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτῇ· Μηκέτι ἐκ σοῦ εἰς τὸν αἰῶνα μηδεὶς καρπὸν φάγοι.» και του είπε ο Πέτρος: «Ραββί, ἴδε ἡ συκῆ ἣν κατηράσω ἐξήρανται». Αυτή είναι μια πολύ παράξενη ιστορία γιατί δεν ήταν η κατάλληλη περίοδος του έτους για σύκα και στην πραγματικότητα δεν θα μπορούσες να κατηγορήσεις το δέντρο. Δεν νιώθω πως είτε από μεριάς σοφίας είτε από μεριάς αρετής ο Χριστός στέκεται τόσο ψηλά όσο μερικοί άλλοι άνθρωποι γνωστοί από την Ιστορία. Πιστεύω πως πρέπει να βάλω τον Βούδα και τον Σωκράτη πάνω από αυτόν, υπό από αυτές τις απόψεις.
Ο συναισθηματικός παράγοντας Όπως είπα προηγουμένως, δεν νομίζω ότι ο πραγματικός λόγος που ο κόσμος δέχεται τη θρησκεία δεν έχει να κάνει με την επιχειρηματολογία. Αποδέχεται τη θρησκεία συναισθηματικά. Συχνά λέγεται πως είναι ένα πολύ κακό πράγμα η επίθεση κατά της θρησκείας, επειδή η θρησκεία κάνει τους ανθρώπους ενάρετους. Έτσι μου λένε· δεν το παρατήρησα. Γνωρίζετε, φυσικά, την παρωδία αυτού του επιχειρήματος στο βιβλίο του Σαμουήλ Μπάτλερ, «Erewhom Revisited». Θα θυμάστε ότι στο «Erewhom» υπάρχει κάποιος Χιγκς που φτάνει σε μια απόμακρη χώρα, και μετά από κάποιο διάστημα παραμονής του εκεί το σκάει μ’ ένα αερόστατο. Μετά από 20 χρόνια επιστρέφει σ’ εκείνη τη χώρα και βρίσκει μια νέα θρησκεία, όπου αυτός λατρεύεται υπό το όνομα του «Υιού του Ηλίου»· κι όπου λέγονταν ότι αναλήφθηκε στους ουρανούς. Μαθαίνει ότι η εορτή της Ανάληψης είναι προ των θυρών κι ακούει τους καθηγητές Χάνκι και Πάνκι να λένε πως δεν είδαν ποτέ τον Χίγκς κι ελπίζουν αυτό να μη συμβεί ποτέ· αλλά αυτοί είναι οι ανώτατοι ιερείς της θρησκεία του Υιού του Ηλίου. Είναι πολύ αγανακτισμένος, κατευθύνεται προς αυτούς και λέει: «Θα εκθέσω όλη αυτή την απάτη και θα πω στους ανθρώπους του «Erewhom» ότι εγώ είμαι μόνο, ο άνθρωπος Χιγκς, που πήγα ψηλά με αερόστατο». Του απάντησαν: «Πρέπει να μην το κάνεις γιατί όλη η ηθική αυτής της χώρας είναι συνδεδεμένη με αυτό τον μύθο κι αν μάθουν ότι δεν αναλήφθηκες στους ουρανούς θα γίνουν όλοι τους μοχθηροί»· έτσι πείσθηκε με αυτό κι έφυγε ήσυχα.
Αυτή είναι η ιδέα -ότι όλοι μας θα γίνουμε μοχθηροί αν δεν κρατηθούμε εις τη χριστιανική θρησκεία. Εμένα μου φαίνεται πως οι άνθρωποι που έμειναν σ’ αυτή ήταν κατά την πλειοψηφία τους εξαιρετικά μοχθηροί. Βλέπετε, αυτό το παράξενο γεγονός, του όσο περισσότερο έντονη ήταν η θρησκεία σε μια περίοδο κι όσο βαθύτερο το δογματικό πιστεύω, τόσο περισσότερη ήταν η απανθρωπιά και τόσο χειρότερη η κατάσταση των πραγμάτων. Στην λεγόμενη εποχή της πίστης, όταν οι άνθρωποι πραγματικά πίστευαν τη χριστιανική θρησκεία σε όλα της την πληρότητα, εκεί ήταν η Ιερά Εξέταση με όλα της τα βασανιστήρια· εκεί ήταν εκατομμύρια άτυχες γυναίκες που κάηκαν ως μάγισσες· κι εκεί βρίσκονταν κάθε είδος απανθρωπιάς που εφαρμόσθηκε σε κάθε είδος ανθρώπου στο όνομα της θρησκείας.
Βρίσκεις καθώς κοιτάς τον κόσμο τριγύρω, ότι κάθε μικρή πρόοδο στα ανθρώπινα συναισθήματα, κάθε πρόοδος στην εγκληματική νομοθεσία, κάθε βήμα προς την μείωση του πολέμου, κάθε βήμα προς την καλύτερη συμπεριφορά προς τους έγχρωμους ή κάθε μετριασμός της δουλείας, κάθε ηθική πρόοδος που πραγματοποιήθηκε στον κόσμο, εναντιώθηκε από τις οργανωμένες εκκλησίες του κόσμου. Το λέγω αρκετά σκόπιμα ότι η χριστιανική θρησκεία, όπως είναι οργανωμένη στις εκκλησίες της, υπήρξε κι ακόμη είναι ο κύριος εχθρός στην ηθική πρόοδο του κόσμου.
Πως οι εκκλησίες καθυστέρησαν την πρόοδο Ίσως να νομίζετε ότι υπερβάλλω όταν λέω πως οι εκκλησίες καθυστέρησαν την πρόοδο κι εξακολουθούν να το κάνουν, αλλά δεν υπερβάλλω. Πάρτε ένα παράδειγμα. Θα με υποστηρίξετε αν το αναφέρω. Δεν είναι ένα ευχάριστο γεγονός αλλά οι εκκλησίες επιβάλλουν σε κάποιον να αναφέρει γεγονότα που δεν είναι ευχάριστα. Ας υποθέσουμε ότι σε αυτόν τον κόσμο που ζούμε σήμερα, ένα άπειρο κορίτσι παντρεύεται ένα συφιλιδικό άνδρα, σ’ αυτή την περίπτωση η Καθολική Εκκλησία λέγει: «Αυτό είναι ένα αδιάλυτο μυστήριο. Πρέπει να μείνετε μαζί για όλη σας τη ζωή» και κανένα είδους βήμα δεν πρέπει να γίνει από εκείνη τη γυναίκα για να προστατευτεί από τη γέννηση ενός συφιλιδικού παιδιού. Αυτό είναι όσα λέει η Καθολική Εκκλησία. Κι υποστηρίζω ότι είναι σατανική απανθρωπιά και κανενός οι φυσικές συμπόνιες που δεν έχουν διαστρεβλωθεί από το δόγμα, ή εκείνοι που η ηθική φύση τους δεν είναι πλήρως νεκρή σε όλα τα είδη πόνου, μπορεί να υποστηρίξει ότι είναι σωστό και κατάλληλο να παραμείνει εκείνη η κατάσταση ως έχει. Αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα. Υπάρχουν πολλά πράγματα αυτή τη στιγμή όπου η Εκκλησία, με το πείσμα της να καλεί τις δικές της επιλογές ηθική, επιφέρει πάνω σε όλα τα είδη ανθρώπων άδικη και μη απαραίτητη δυστυχία. Και φυσικά, όπως γνωρίζουμε, είναι σε ένα μεγάλο μέρος αντίπαλος στην πρόοδο και στην καλυτέρευση όλων εκείνων των οδών που μειώνουν τη δυστυχία στον κόσμο, επειδή διάλεξε να βαπτίσει ως ηθική ένα σχετικά στενό σύνολο κανόνων συμπεριφοράς, που δεν έχουν καμία σχέση με την ανθρώπινη ευτυχία· κι όταν λες εκείνο ή το άλλο πρέπει να γίνουν γιατί κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους, νομίζουν πως δεν έχει καμία σχέση με τα πράγματα. Τί σχέση έχει η ανθρώπινη ευτυχία με την ηθική; Ο σκοπός της ηθικής δεν είναι να κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους.
Ο φόβος, θεμέλιο της θρησκείας Η θρησκεία στηρίζεται, πιστεύω, πρωταρχικά και κυρίως στον φόβο. Είναι κατά μέρος ο φόβος για το άγνωστο και μερικά, όπως έχω πει, η ευχή να νιώθει κανείς ότι έχει ένα είδος μεγαλύτερου αδελφού που του συμπαραστέκεται σε όλα τα προβλήματα και τις δυσκολίες. Ο φόβος είναι η βάση όλου του πράγματος -φόβος για το μυστήριο, φόβος για την ήττα, φόβος για τον θάνατο. Ο φόβος είναι ο συγγενής της απανθρωπιάς, και γι’ αυτό δεν είναι θαύμα που η απανθρωπιά κι η θρησκεία πάνε χέρι χέρι. Είναι γιατί ο φόβος είναι η βάση και για τα δύο αυτά πράγματα. Σε αυτόν τον κόσμο μπορούμε τώρα να αρχίσουμε λιγάκι να καταλαβαίνουμε τα πράγματα και λίγο να τα ελέγχουμε με τη βοήθεια της επιστήμης, που εκβίασε το δρόμο της βήμα βήμα κατά της χριστιανικής θρησκείας, ενάντια στις εκκλησίες κι ενάντια στην αντίθεση όλων των παλαιών παραινέσεων. Η επιστήμη μπορεί να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε αυτό το δειλό φόβο μέσα στον οποίο ο άνθρωπος έζησε για τόσες γενιές. Η επιστήμη μπορεί να μας διδάξει, και νομίζω πως κι οι καρδιές μπορούν να μας διδάξουν να μη ψάχνουμε γύρω μας για φανταστικά στηρίγματα, να μην εφευρίσκουμε εξωγήινους στους ουρανούς, αλλά αντίθετα να κοιτάξουμε τις δικές μας προσπάθειες εδώ κάτω και να φτιάξουμε αυτόν τον κόσμο κατάλληλο να μένουμε ενάντια στο είδος του κόσμου που οι εκκλησίες σε όλους τους αιώνες έφτιαξαν.
Τι πρέπει να κάνουμε Θέλουμε να σταθούμε πάνω στα δικά μας πόδια και να δούμε δίκαια και τετράγωνα τον κόσμο -τα καλά του, τα κακά του, τις ομορφιές του και τις ασχήμιες του· να δούμε τον κόσμο όπως είναι και να μην το φοβόμαστε. Να κατακτήσουμε τον κόσμο με την λογική κι όχι απλώς επειδή σκλαβωθήκαμε υποδουλωμένοι στον τρόμο που έρχεται από αυτόν. Η όλη σύλληψη του Θεού είναι μια ιδέα που προέρχεται από τις αρχαίες ανατολικές δεσποτείες. Είναι μια ιδέα εντελώς ανάξια του ελεύθερου ανθρώπου. Σαν ακούς στην Εκκλησία ανθρώπους να εξευτελίζουν τους εαυτούς τους και να λένε ότι είναι δυστυχείς αμαρτωλοί, κι όλα τα υπόλοιπα, μοιάζει άξιο περιφρονήσεως κι ανάξιο της αυτοεκτίμησης ανθρωπίνων πλασμάτων. Πρέπει να σταθούμε και να δούμε τον κόσμο ειλικρινά στο πρόσωπο. Πρέπει να κάνουμε ότι καλύτερο μπορούμε για τον κόσμο, κι αν δεν είναι τόσο καλό όσο ελπίζουμε, όπως και να έχει θα εξακολουθεί να είναι καλύτερος από ότι όλοι οι άλλοι έπραξαν όλες τις άλλες εποχές. Ένας καλός κόσμος χρειάζεται γνώση, καλοσύνη και κουράγιο· δεν χρειάζεται λαχτάρα μετάνοιας για το παρελθόν ή τα δεσμά της ελεύθερης λογικής από τα λόγια που εκστομίστηκαν πολύ παλιά από αμόρφωτους ανθρώπους. Χρειάζεται μια άφοβη προοπτική και μια ελεύθερη νοημοσύνη. Χρειάζεται ελπίδα για το μέλλον, χωρίς να κοιτάμε πίσω σε ένα παρελθόν που έχει πεθάνει, ότι εμπιστευόμαστε θα προσπεραστεί από το μέλλον που η νοημοσύνη μας μπορεί να δημιουργήσει.

Μπέρτραντ Άρθουρ Γουίλιαμ Ράσελ (Bertrand Arthur William Russell 
(18 Μαΐου 1872 – 2 Φεβρουαρίου 1970)

24.2.14

Σας Ευχαριστώ Όλους! (4 χρόνια Καταραμένοι Ποιητές)...


Οταν πρωτοξεκινησα να στηνω αυτο το μπλοκ,
ολες μου οι προτεραιοτητες πανω στην τεχνη του γραψιματος,
ηταν εντελως διαφορετικες.
Ετσι το να μπορω να αποτυπωνω την καθε μου σκεψη και ανησυχια πηρε σαρκα και οστα!
Η αληθεια ειναι πως απο τοτε που θυμαμε τον εαυτο μου,
μου αρεσε παρα πολυ να γραφω...
Βεβαια δεν πιστεψα ουτε για μια στιγμη πως ειμαι καποιος μεγαλος και τρανος συγγραφεας,
ή καποιος ανησυχος ποιητης!
Καθε τι που αποτυπωνεται εδω μεσα ειναι μικρα ή μεγαλα ψιγματα απ'τα τρισβαθα της ψυχης μου.
...
Δεν ξερω αν ολ'αυτα που γραφω σας αρεσουν να τα διαβαζετε ή οχι...
Το σιγουρο ομως ειναι πως αρεσουν σε μενα κι αυτο μετραει πιοτερο απ'ολα!
Μεσα σ'αυτα τα τεσσερα χρονια ζωης αυτου του μπλοκ,
η ζωη μου περασε απο πολλα μονοπατια,
αλλοτε δισβατα κι αλλοτε παραδοξως βατα και προσιτα.
Η αναγκη της εκφρασης εγινε δυναμη,
κι ολη αυτη η δυναμη εγινε προεκταση της φτωχης μου πενας...

ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΕΣΑΣ ΠΟΥ ΟΛ'ΑΥΤΑ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΗΣΑΣΤΑΝ ΚΑΙ ΘΕΛΩ ΝΑ ΠΙΣΤΕΥΩ ΠΩΣ ΘΑ ΣΥΝΕΧΕΙΣΕΤΕ ΝΑ ΗΣΑΣΤΕ ΣΤΟ ΠΛΑΪ ΜΟΥ ΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΔΙΚΗ ΣΑΣ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ,
ΓΝΩΜΗ Ή ΑΠΟΨΗ ΜΕ ΤΡΕΦΟΥΝ ΚΑΙ ΜΕ ΠΑΡΟΤΡΥΝΟΥΝ ΝΑ ΓΙΝΩ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ!

Λιακος...

The only think necessary for the triumph of Evils,is for good men to do nothing...


And now it is! I have been blessed and cursed...For now i posses the keys to the Kingdom Of Heaven.I will forgive those who deserve freedom...I will damn those who have them selves...I will learn to live after love has died...I AM THE SINEATER!


Ό,τι πράττουμε σε αυτόν τον βίο,αντηχεί στην αιωνιότητα...


20.2.14

Κόρε. Ύδρο...


Θυμάμαι...
το 2006, τα πρώτα χλευαστικά χαχανητά στο άκουσμα της φωνής, χαχανητά που μετατράπηκαν κλιμακωτά σε γερές σουβλιές στο στομάχι, "περίεργοι είναι αυτοί οι Κερκυραίοι, βάλε να τους ακούσεις", οι θλιμμένοι και απαστράπτοντες στίχοι, ένα μαγιάτικο απόγευμα να στροβιλίζομαι μέσα στην "Φτηνή Ποπ για την Ελίτ" στο repeat, η ταύτιση με κάθε νότα και υπαινιγμό, οι αναφορές σε γνωστούς και αγαπημένους (Καρυωτάκης, Καβάφης, Smiths, Magnetic Fields και Νίκος Γκάλης μεταξύ άλλων), η παράξενη αίσθηση χαράς όταν βρίσκεις κάτι δικό σου που δεν ήξερες ότι έψαχνες, η άψογη χρήση του ελληνικού στίχου, ο Παξινίτικος ήλιος, μικρές ασυμφωνίες εις Ε ελάσσων, οι πρώτες εκδηλώσεις λατρείας μέσω ανταλλαγής μηνυμάτων στο myspace και αλληλοαφιερώσεις από Χατζιδάκι μέχρι Wrens, Nύχτες χωρίς εσένα στην Παντανάσσης, εδώ δεν έχουμε τρένα - γαμώ την τρέλα, η δυνατότερη συντροφιά σε κάθε ταξίδι στην Εθνική Αθηνών - Πατρών, το live στο Gagarin το 2007 και το βλέμμα του Παντελη Ε. Δημητριάδη γεμάτο ευγένεια και σπιρτάδα, το μυαλό που ανδρώθηκε σε απέραντα θέρη και η λατρεία για το καλοκαίρι, το "ρε συ αυτός μοιάζει με τον ποιητή Φανφάρα", η συναυλία στην Πολιτεία με κοινό 30 ατόμων και η απογειωτική διασκευή στο "Fields, Shorelines & Hunters" των M83, η παραζάλη και η αυπνία μετά από εκείνη τη σημαδιακή εμφάνιση στο Gagarin το '10, το καλοπροαίρετο χιούμορ της μπάντας σε κάθε τους κίνηση, η πίστη τους ότι "η δειλία και η σεμνοτυφία είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί της εξέλιξης στην τέχνη και στη ζωή γενικότερα", ένα συγκρότημα που κάνει άψογα του κεφαλιού του χωρίς να το νοιάζει αν είναι κουλ ή "τι θα πει ο κόσμος", η ζεστασιά της αγκαλιάς του Δημητριάδη τον περασμένο Ιούνη, το μίγμα ηρεμιστικών με Τριανταφυλλόπουλο, το Πάσχα που σε σπρώχνει να βάζεις τους δίσκους τους, "θα ήθελα να ξαναπιάσω το πιάνο μόνο και μόνο για παίζω τα τραγούδια σας", είναι στιγμές που τρελαίνομαι γιαγιά (όταν εσύ θα λείπεις), ροζ ελπίδες και ροζ βινύλια, οι κόμποι στο λαιμό με τον ποιητικό επίλογο του "Π+Μ = Κ-Μ", τα αμέτρητα stage diving, "στην ΕΤ1 το ρο πρέπει να ξαναγυρίσει", οι Α4 με τους στίχους που πάντα κατέληγαν στα χέρια μου, "ξέρει κανείς που πάω μετά;", η ποίηση της ψυχής που αναβλύζει ακατάπαυστα στην "Χειραψία", το 2:38 - 3:49 του "Όταν είμαι μαζί σου", το "Εκεί που αγαπήθηκαν" θα σου μιλάει για τον θάνατο, το high five του Δημητριάδη με τον λυκειακό καθηγητή θρησκευτικών τους σε αυτό το βίντεο, η Χριστίνα, η Τζένη, ο Γιώργος, ο Παναγιώτης, οι Άννες, η Στέλλα, η μέγιστη ηδονή να είναι το γάλα μέσα στις μύγες, ο Αλέξανδρος Μακρής να σου σιγοτραγουδά την προφητεία ενός "Χωριστού Βίου", "τους μίσησαν γιατί μυρίζουνε αγάπη", "κανείς δε μπορεί να τους κάνει κακό - τους προστατεύει ο Άη Σπυρίδωνας", σιγά μην κλάψω τις αξίες της δύσης/σιγά μη φοβηθώ, οι "Απλές ασκήσεις στον Υπαρξισμό" που μύριζαν τέλος, η δική μου η ολόδική μου "Παλαιότητα", "για πάντα να ξεχάσω το όνομά σου" - ούτε κατά διάνοια, ο κύκλος που έκλεισε, η ερώτηση "τι θα ήμουνα χωρίς εσάς αγαπημένοι μου" - η απάντηση "κι εμείς χωρίς εσένα". 

Δύο βραδιές στην Αθήνα πριν κάποιες μέρες συνέδεσαν όλες αυτές τις στιγμές και πολλές παραπάνω, ενώ όλα αυτόματα έμοιαζαν να ανεβαίνουν ένα επίπεδο ζωής. Θυμάμαι δάκρυα και γέλια από συγκίνηση, ουρλιαχτά από ενθουσιασμό, ένα αέναο κλίμα ευδαιμονίας, ένα ξεσηκωτικό ζεϊμπέκικο όταν μπήκε το μπουζούκι στο "Χωρίς Επίκληση", το ηχητικό πυροτέχνημα του "Τώρα που δεν έχω κανέναν", το Πάτερ Ημών των άθεων ("Μη με Ρωτάς"), την έντονη φόρτιση στο "Ξανά με τους κακούς" τόσο δυνατή και συντριπτική όσο το να παίρνεις μια γυναίκα και να την κάνεις να "σπάει" σα μικρό κορίτσι. Προσωπικά άκρως επηρεασμένη (ίσως λόγω τελευταίων live, ίσως από το ότι υπερίσχυσε της λογικής το συναίσθημα) ένιωθα έτοιμη να εκραγώ σε χιλιάδες λαμπερά κομματάκια. Κι αυτό επειδή οι Κόρε. Ύδρο. είναι και δικό μου κομμάτι: μου ανήκουν όπως μου ανήκουν οι ανομολόγητες σκέψεις μου, οι παιδικές μου αναμνήσεις, οι συνήθειές μου. Mε όλες τις αισθήσεις τεντωμένες, τους παρατηρούσα επί 6 ώρες συνολικά να πυρπολούν τα πάντα με ειλικρινή τρυφερότητα και τον Δημητριάδη να τραγουδάει για ότι απαρτίζει τη ζωή με τον διαυγή και αληθινό του τρόπο. 

Η ηλεκτρισμένη εκτέλεση του "Μη Φεύγεις" μετά το "Τελευταίο (μας) καλοκαίρι". Ο αποχαιρετισμός με την "Άλλη μία νύχτα σύγχυσης και γέλιου" σε ένα ανεπανάληπτα πορωτικό, εκστατικό moshpit. Η αδιάκοπη ευγνωμοσύνη για τα δώρα άλλης τάξεως που μου έχουν χαρίσει. Η μυστική ζωή που ζήσαμε μαζί. Το τέλος όπου η μουσική είχε ήδη πάψει, η σκηνή φωτίστηκε και ο χώρος άρχισε να αδειάζει. Η αίσθηση μου ότι κάπου εκεί σταμάτησε το σύμπαν για λίγα λεπτά και σα μια μικρή, χαμένη σελήνη είχα την ανάγκη να περιστρέφομαι διαρκώς γύρω απ' όσα μου προσέφεραν οι Κόρε. Ύδρο., εντός και -κυρίως- εκτός σκηνής.

[φωτογραφία: Πηνελόπη Γερασίμου]
http://www.edolilipoupoli.gr/2014/01/blog-post.html

Έκανα τα Πάντα...


Are You Afraid To Die?


Α Nightmare on Elm Street...

 photo tumblr_lc5shjKkRt1qdol37o1_500.gif

Can You See Now?

 photo tumblr_m453s3c02y1rvcpzeo1_500_zps6b69fcee.jpg

17.2.14

Γιώργος Σαραντάρης «Δεν είμαστε ποιητές σημαίνει...»


Ο Γιώργος Σαραντάρης θέλοντας να τονίσει τον εξαιρετικά σημαντικό ρόλο των ποιητών προσεγγίζει το θέμα του μέσω ενός αρνητικού ορισμού, παρουσιάζοντας έτσι, όχι ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ποιητή, αλλά τι σημαίνει να μην είναι κάποιος ποιητής. Με την προσέγγιση αυτή η ιδιαίτερη προσφορά των ποιητών δίνεται με μεγαλύτερη έμφαση, καθώς ο αναγνώστης σε κάθε αρνητική διατύπωση αναζητά νοητά το αντίθετό της, για να σχηματίσει στη σκέψη του τον πλήρη ορισμό του ποιητή.
Όπως γίνεται αντιληπτό απ’ τις σκέψεις που καταγράφει ο Σαραντάρης οι ποιητές δε νοούνται πλέον ως πνευματικοί άνθρωποι που απέχουν από τα ζητήματα της καθημερινότητας, ασχολούμενοι αποκλειστικά με το ποιητικό τους έργο. Οι ποιητές κατέχουν πια πρωταρχικό ρόλο στους αγώνες της κοινωνίας, πρωτοστατούν στον αγώνα της ζωής και μέσα από το έργο τους καθοδηγούν και τους άλλους ανθρώπους, προσφέροντάς τους τη δυνατότητα να κατανοήσουν καλύτερα όσα συμβαίνουν γύρω τους.
Οι ποιητές, ως ευαίσθητοι δέκτες των μηνυμάτων της πραγματικότητας, αντιλαμβάνονται γοργά τις επερχόμενες εξελίξεις και φροντίζουν μέσω του έργου τους για την αφύπνιση των συνανθρώπων τους. Οι ποιητές δε στέκουν ως αμέτοχοι παρατηρητές, αλλά με αυξημένη αίσθηση καθήκοντος, καταγγέλλουν τα κακώς κείμενα και δίνουν μιαν αδιάκοπη μάχη ενάντια σ’ εκείνους που επιχειρούν την εκμετάλλευση και την υπονόμευση των πολιτών.
Ο πρόωρα χαμένος ποιητής, που το έργο του είχε εκτιμηθεί ιδιαίτερα από τον Οδυσσέα Ελύτη, αντικρίζει την ποιητική ιδιότητα, όπως αυτή διαμορφώνεται στις συνθήκες της νέας εποχής. Το 1938, άλλωστε, που δημοσιεύεται το ποίημα, η Ελλάδα βρίσκεται υπό καθεστώς δικτατορίας, ενώ ο ερχομός του νέου μεγάλου πολέμου είναι πια ορατός. Ο Σαραντάρης, επομένως, επιθυμεί να καταστήσει σαφές πως στις δύσκολες αυτές στιγμές οι ποιητές θα βρίσκονται, όχι αποσυρμένοι στα γραφεία τους, αλλά στην πρώτη γραμμή, υπερασπιζόμενοι τα δίκαια των ανθρώπων.
Αν η άποψη που επικρατούσε τότε ήθελε τους ποιητές να ασχολούνται μόνο με τις ποιητικές τους δημιουργίες, αποσκοπώντας στην προσωπική τους προβολή, ο Σαραντάρης έρχεται να δώσει μια διαφορετική εικόνα για τους θεράποντες της ποιητικής τέχνης. Με μια μαχητική διάθεση, που σύντομα θα φανεί στην ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη, αλλά και γενικότερα στους ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, ο Σαραντάρης παρουσιάζει την αγωνιστική πτυχή της υπόστασης των ποιητών.
Στο συγκεκριμένο ποίημα, βέβαια, η έμφαση δίνεται στη δυνατότητα των ποιητών -με την έννοια ποιητής να διευρύνεται σε βαθμό που να συμπεριλαμβάνει όλους εκείνους που είναι σε θέση να κατανοούν τη μαγεία και την ομορφιά της ζωής- να μετέχουν στη βίωση της ζωής, στην απόλαυση του θείου αυτού δώρου.
«Δεν είμαστε ποιητές σημαίνει φεύγουμε,
σημαίνει εγκαταλείπουμε τον αγώνα,»

Το να μην είναι κάποιος ποιητής σημαίνει πως δεν έχει το κουράγιο και το ψυχικό σθένος να δώσει τους καίριους και δύσκολους αγώνες της ζωής∙ σημαίνει πως εγκαταλείπει την προσπάθεια κι επιλέγει την ευκολία της απομόνωσης. Το δικαίωμα όμως στις ευλογίες και στην ευδαιμονία της ζωής δε χαρίζεται στους ανθρώπους, αλλά αποκτιέται μέσα από συνεχή προσπάθεια. Έτσι, εκείνος που επιθυμεί να μετέχει στην ομορφιά της ζωής, οφείλει ν’ αντιμετωπίσει με κάθε γενναιότητα και τις δυσκολίες της ζωής.
Μέσα σ’ ένα δικτατορικό καθεστώς και μ’ έναν νέο πόλεμο να πλησιάζει καθίσταται ολοένα και πιο σαφές πως αν οι άνθρωποι, αν οι ποιητές της ζωής, θέλουν να έχουν τη δυνατότητα να χαρούν και ν’ απολαύσουν, θα πρέπει συνάμα να είναι έτοιμοι και να παλέψουν, ν’ αγωνιστούν.

«παρατάμε τη χαρά στους ανίδεους,»

Είναι σίγουρα εύκολο να αποθαρρυνθεί κάποιος αν αναλογιστεί τις ποικίλες απαιτήσεις που έχει η ζωή, αν αναλογιστεί πόσος καθημερινός κόπος απαιτείται προκειμένου να του προσφέρεται η δυνατότητα να γευτεί τις χαρές της ζωής. Εντούτοις, το να εγκαταλείψει την προσπάθεια και να αποδεχτεί πως δεν έχει τη δύναμη να παλέψει για όσα του αναλογούν, αυτό σημαίνει πως είναι πρόθυμος να παραχωρήσει τη χαρά της ζωής σ’ εκείνους που δεν είναι σε θέση να την εκτιμήσουν όσο πραγματικά της αξίζει.
Τη χαρά της ζωής, την έκταση της ευδαιμονίας που κρύβει η ζωή, μπορούν να την εκτιμήσουν μόνο εκείνοι που έχουν αγωνιστεί για κάθε μικρή γεύση της, μόνο εκείνοι που έχουν εργαστεί σκληρά για να διασφαλίσουν το δικαίωμα σε αυτή. Αντιθέτως, εκείνοι που λαμβάνουν άκοπα μερίδιο στις χαρές της ζωής, δεν μπορούν ν’ αντιληφθούν πόσο πολύτιμο είναι το δώρο που λαμβάνουν, κι ως εκ τούτου δεν μπορούν να υμνήσουν και να τιμήσουν την ομορφιά της ζωής, όπως μπορεί ένας ποιητής, όπως μπορεί εκείνος που έχει δώσει όλους τους δίκαιους αγώνες.

«τις γυναίκες στα φιλιά του ανέμου
και στη σκόνη του καιρού.»

Η εγκατάλειψη του αγώνα της ζωής, η δειλία μπροστά στο συνεχή αγώνα που απαιτεί η ζωή, σημαίνει παράλληλα και εγκατάλειψη του έρωτα. Το να μην έχει κάποιος το κουράγιο να παλέψει για τα της καθημερινότητας, σημαίνει πως δεν έχει το κουράγιο να διεκδικήσει και τον έρωτα, σημαίνει πως στερεί τον εαυτό του και συνάμα τις αγαπημένες γυναίκες απ’ το υπέροχο δώρο του έρωτα.
Είναι σα να εγκαταλείπει κάποιος νέες κι όμορφες γυναίκες στα αδιάφορα φιλιά του ανέμου και στο άδοξο γήρας, αφού θα έχουν χάσει τη νιότη και τη φρεσκάδα του κορμιού τους, χωρίς να έχουν γευτεί την ευδαιμονία του έρωτα, χωρίς να έχει βρεθεί εκείνος που θα αποθεώσει την ομορφιά του κορμιού τους.

«Σημαίνει πως φοβόμαστε
και η ζωή μάς έγινε ξένη,
ο θάνατος βραχνάς.»

Το να μην είναι κάποιος ποιητής σημαίνει πως αντικρίζει τη ζωή με φόβο, σημαίνει πως ό,τι συνιστά την ιδιαίτερη κατάσταση της ζωής, το δυναμικό δηλαδή εκείνο συνδυασμό απολαύσεων και δυσκολιών, τον φοβίζουν και τον ωθούν στην αποχή και στην αδράνεια.
Όμως το να μην είναι κάποιος πρόθυμος να σταθεί με δυναμισμό απέναντι στη ζωή, το να βλέπει τα δρώμενα της ζωής σαν κάτι ξένο, σαν κάτι που δεν τον αφορά, είναι η μεγαλύτερη δυστυχία, καθώς το μόνο που του απομένει είναι η απάνθρωπα ψυχοφθόρα αναμονή του τέλους. Αν ο άνθρωπος δεν είναι έτοιμος να διεκδικήσει την ομορφιά της ζωής, αν δεν είναι έτοιμος να αγωνιστεί για τις στιγμές της χαράς, τότε απομένει στερημένος από καθετί όμορφο και τελείως απροστάτευτος μπροστά στο φόβο του θανάτου.
Οι άνθρωποι, άλλωστε, δεν έχουν άλλο τρόπο ν’ αντικρίσουν τη βεβαιότητα του θανάτου τους, πέρα απ’ την επίγνωση πως όσο είχαν την ευκαιρία απόλαυσαν τη ζωή τους και την έζησαν στην πληρότητά της. Έτσι, το να ζει κάποιος -ή καλύτερα να επιβιώνει- χωρίς να απολαμβάνει τις ομορφιές της ζωής, χωρίς έστω να προσπαθεί γι’ αυτό, είναι σα να βρίσκεται σε μια διαρκή εναγώνια αναμονή του τέλους.
http://latistor.blogspot.gr/2012/08/blog-post_26.html

Η διαμόρφωση Του Χαρακτήρα Μας...


9.2.14

ΟΙ ΔΥΟ ΛΥΚΟΙ...


ΟΙ ΔΥΟ ΛΥΚΟΙ
Ένα βράδυ ένας γέρος Ινδιάνος της φυλής Τσερόκι, μίλησε στον εγγονό του για τη μάχη που γίνεται μέσα στην ψυχή των ανθρώπων, και του είπε:

Γιε μου, η μάχη γίνεται μεταξύ δυο λύκων που υπάρχουν μέσα σε όλους μας.

Ο ένας είναι το Κακό
Είναι:
· ο θυμός 
· η ζήλια 
· η θλίψη 
· η απογοήτευση 
· η απληστία 
· η αλαζονεία 
· η αυτολύπηση 
· η ενοχή 
· η προσβολή 
· η κατωτερότητα 
· τα ψέματα 
· η ματαιοδοξία 
· η υπεροψία 
· το εγώ

Ο άλλος είναι το Καλό
Είναι:
· η χαρά 
· η ειρήνη 
· η αγάπη 
· η ελπίδα 
· η ηρεμία 
· η ταπεινοφροσύνη 
· η ευγένεια 
· η φιλανθρωπία 
· η συμπόνια 
· η γενναιοδωρία 
· η αλήθεια 
· η ευσπλαχνία 
· η πίστη στο Θεό 

Ο εγγονός το σκέφτηκε για ένα λεπτό και μετά ρώτησε τον παππού του: «Ποιος λύκος νικάει;» Ο γέρος Ινδιάνος απάντησε απλά... «Αυτός που ταΐζεις.»

We All Go...

 photo tumblr_mutht5e5Z71swll7mo1_400_zpsb4afcf44.gif

6.2.14

Γιούκιο Μισίμα. Ο Φαέθων της χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου - Yukio Mishima ( 1925 - 1970)...


Γράφει ο Γιώργος Βεργιάννης
“Βλέπουμε την Ιαπωνία να γλεντοκοπά βυθισμένη σε ευμάρεια και να κολυμπάει στο χρήμα και στην πνευματική της κενότητα. Είναι δυνατόν να δίνεις αξία στη ζωή, μέσα σε μια πλάση που το πνεύμα έχει πεθάνει; Ζήτω ο αυτοκράτορας! Νομίζω ότι ούτε καν με προσέχουν…” Τα τελευταία λόγια του Γιούκιο Μισίμα. 25 Νοεμβρίου 1970.
Ξημέρωμα 25ης Νοεμβρίου 1970. Ο Ιάπωνας συγγραφέας Γιούκιο Μισίμα, αυτή η λαμπρή προσωπικότητα της μεταπολεμικής Ιαπωνίας, συντάσσει τα τελευταία του λόγια, που βρίσκονται στο μυθιστόρημα «Ο Εκπεσών Άγγελος» στο 4ο μέρος της σειράς με τίτλο «Η Θάλασσα της γονιμότητας». Ο χαρισματικός αυτός Ιάπωνας, που είχε προταθεί για Νόμπελ,  ολοκλήρωνε μία ακόμα επιτυχία του. Αυτή όμως ήταν και η τελευταία… Αφήνει το χειρόγραφο πάνω στο γραφείο του προκειμένου να το βρει ο εκδότης του… Βγαίνει από το σπίτι του και, μαζί με την ομάδα του, τους «Τατενοκάι  – Η εταιρία της Ασπίδας», κατευθύνεται στο Υπουργείο Αυτοάμυνας στην Ιτσιγκάγια. Ο σκοπός ήταν η υποτιθέμενη συνάντηση με τον με τον Κανετόσι Μασίτα, το Στρατηγό. Αυτή η συνάντηση εξελίχθηκε σε ομηρία του Στρατηγού από το Γιούκιο Μισίμα και την πιστή του ομάδα.
Ο «στασιαστής» Μισίμα απαιτεί από τους στρατιώτες να συγκεντρωθούν και ν’ ακούσουν τι θα τους πει… Ζητάει να επικρατήσει ησυχία. Απόλυτη σιγή. Ο νέος Σαμουράι βγαίνει από το γραφείο του Μασίτα στο μπαλκόνι. Από κάτω πλήθος ένστολων στρατιωτών, που όμως στην ουσία είχαν απωλέσει την στρατιωτική τους συνείδηση… Ένστολοι δημόσιοι υπάλληλοι… Παντού γύρω του επικρατεί πανδαιμόνιο. Έντονες κινήσεις διαφόρων ακροβολισμένων,  φωτογράφοι, ελικόπτερα παντού κι οι Ένστολοι, που εκπροσωπούσαν ό,τι κατήγγειλε, ό,τι πολεμούσε ο Πολεμιστής – ποιητής Μισίμα, που βαριούνται, αστειεύονται και… χλευάζουν. Αντιπροσωπεύουν κυριολεκτικά το Μηδέν της Ιαπωνίας! Αυτό ακριβώς που ξεπήδησε μέσα από τα μανιτάρια του πυρηνικού ολέθρου, που τερμάτισε άτιμα και ανήθικα τον Β’ Π.Π. Την ηθική κατάπτωση, την υποτέλεια και την απαξίωση της ιερής Ιαπωνικής σκέψης και του σεμνού και ηρωικού τρόπου ζωής.

Θυμίζω, ότι ο τρόπος του τερματισμού του Πολέμου είχε αναγκάσει τον Αυτοκράτορα της Ιαπωνίας να παραδεχθεί ότι ήταν θνητός…
Ο Γιούκιο Μισίμα μιλάει δυνατά. Δονείται και κραδάζεται η ψυχή του. Εκφράζει το ίδιο του το Είναι! Καταθέτει ψυχή με λόγο φοβερό. Πύρινο! Εξαπολύει Κεραυνούς. Μπροστά του οι δημόσιοι υπάλληλοι με τα στρατιωτικά ρούχα, αυτοί που τελικά είναι ζωντανοί νεκροί, αυτοί που παρέδωσαν την Ιαπωνική κληρονομιά των Σαμουράι κι εγκατέλειψαν σαν σκιές το οχυρό της Ιαπωνικής κοινωνίας, τον πολιτισμό που εσώκλειε το μήνυμα «Πάντα και Περισσότερα» (civilization de toujours plus) όπως τον χαρακτήρισε ο Γάλλος διανοούμενος  Bertrand de Jouvenelle, συνεχίζουν να θορυβούν και να χλευάζουν…
Αντιλαμβάνεται το τέλος ο Γιούκιο Μισίμα… Τόσο το δικό του, αλλά και ολόκληρου του Ιαπωνικού πολιτισμού. Πλέον η περήφανη Ιαπωνική ψυχή, η κουλτούρα της χώρας του ανατέλλοντος ηλίου, γονατίζει μπροστά στα αργύρια της δύσης, στα Mac Donald’s και στο Χόλλυγουντ.   Δεν μπορεί να αντιληφθεί την έννοια της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας, σαν καρικατούρα και σαν εφιαλτική ελεεινή εικόνα στην ψυχή του αγέννητου μωρού. Η ποιότητα αυτού του φωτεινού μεταπολεμικού διανοούμενου νιώθει σαν ψυχική βλασφημία αυτά που επικρατούν. Τελειώνει τον φοβερό του λόγο μ’ έναν χαιρετισμό στον Αυτοκράτορα και, σύμφωνα με τις ομολογίες των συντρόφων του, είπε: «Νομίζω ότι ούτε καν με προσέχουν…» Βγάζει την στολή της Ασπίδας που φορούσε και μένει με το παραδοσιακό εσώρουχο που καλύπτει την μέση και τα γεννητικά όργανα των Σαμουράι. Τελετουργικά, παίρνει το καλοακονισμένο ξιφίδιο και κάνει Σεπούκου…! Είναι η μέθοδος αυτοκτονίας που συνοδεύει την παράδοση του λαού του από την ανατολή της ιστορίας του. Ένας εκ των συντρόφων του Γιούκιο Μισίμα ολοκληρώνει την τελετή, κόβοντας το κεφάλι του δασκάλου μ’ ένα αρχαίο Κατάνα μήκους 110 cm, ενώ ακόμα ένας σύντροφος και μαθητής του, ο Μασακάτσου Μορίτα, ακολουθεί τον δάσκαλο στον θάνατο με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Ο Εθνικιστής Γιούκιο Μισίμα (κατά κόσμο Χιραόκα Κιμιτάκι) ενσαρκώνει την ίδια την παράδοση. Την διαχρονική αλήθεια! Αυτός ο Μέγας αφήνει τον κόσμο που λάτρεψε και μίσησε περισσότερο κι απ’ τον ίδιο του τον εαυτό, το πρωί της 25ης Νοεμβρίου του 1970. Φεύγει νωρίς, χωρίς να προλάβει να δει αυτά που ακολουθούν στην αγαπημένη του πατρίδα. Την μιμητική προσπάθεια δυτικοποίησης της χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου. Δεν πρόλαβε να δει τον Αετό να σέρνεται σαν φίδι… Άφησε όμως σπουδαία παρακαταθήκη για κείνους που επιθυμούν να ζήσουν στο φως… 
Ορισμένα Βιβλία του Γιούκιο Μισίμα:
Η ηθική των Σαμουράι στην σύγχρονη Ιαπωνία (Εκδόσεις ΕΡΑΤΩ) Ο ήχος των κυμάτων (Εκδόσεις Καστανιώτης) Ο ναός του χρυσού περιπτέρου (Εκδόσεις Καστανιώτης) Δίψα για έρωτα (Εκδόσεις Καστανιώτης) Ο ναυτικός που αρνήθηκε τη θάλασσα (Εκδόσεις Αφοί  Ζαχαρόπουλοι) Η θάλασσα της γονιμότητας Ι (Ανοιξιάτικο χιόνι – Εκδόσεις. Καστανιώτης) Η θάλασσα της γονιμότητας ΙΙ (Αφηνιασμένα άλογα – Εκδόσεις. Καστανιώτης) Η θάλασσα της γονιμότητας ΙΙI (Ο ναός της αυγής – Εκδόσεις. Καστανιώτης) Η θάλασσα της γονιμότητας IV (Ο Εκπεσών Άγγελος – Εκδόσεις. Καστανιώτης) Μετά το συμπόσιο (Εκδόσεις. Παρατηρητής)
Και οι Ταινίες του (Αναζητήστε τις)
Πατριωτισμός, 1965 (Δικό του το σενάριο ενώ πρωταγωνιστεί ο ίδιος. Βασισμένο  στην αισθητική και στα πρότυπα του Αριστοκρατικού Ιαπωνικού θεάτρου Νο) Μισίμα, 1985 (Σοβαρή ταινία του Πωλ Σρέιντερ γύρω από την ζωή του Μισίμα)
http://antistasi.org/?p=21612

Δεν Φοβάμε Τον θεό...